اصولگرایان علیه تندروها؟/آیا این بار اراده ای برای تغییر وجود دارد؟

جارستان: تجربه جنگ دوازده روزه و انسجام ملی که ایجاد کرد، می‌توانست فضای سیاست داخلی را به سمت و سوی دیگری ببرد و زمینه‌ساز حل بسیاری از مشکلات در پرتو همراهی و همکاری گروه‌های مختلف سیاسی شود. طیف رادیکال، اما از آن ماجرا درس نگرفته و شاهدیم که به همان سیاق قبلی ادامه می‌دهند. یک خواستار ترور رئیس جمهور می‌شود، دیگری شایعه عدم کفایت سیاسی را راه می‌اندازد و یکی هم از کودتای نرم او علیه رهبری می‌گوید! همه اینها اقدامات تحریک آمیزی است که می‌تواند فضای رسانه‌ای و سیاسی کشور را تحت تاثیر قرار داد و دردسرساز شود.

عاقبت ادامه این رویه، اما چنان روشن است که صدای اصولگرایان میانه‌رو نیز در آمده است. آنها که به قول روزنامه خراسان می‌دانند «اگر سقف این خانه فرو بریزد، بر سر همه خراب می‌شود» دست به کار شده و حداقل در فضای رسانه‌ای نسبت به تداوم این رویکرد هشدار می‌دهند.

در این راستا، روزنامه خراسان که از رسانه‌های نزدیک به قالیباف است، با تیتر معنادار «به دوگانه دیپلماسی و میدان پایان دهید» به انتقاد از برخی اظهارات که خواستار شهادت رئیس‌جمهور شده بودند، پرداخته تندرو‌ها را «تیراندازان داخلی به قلب اعتماد ملی» خوانده است. این روزنامه اصولگرا تأکید کرد که تضعیف نهاد دولت، بازی در زمین دشمن است و نقد باید با دلسوزی و در مرز عقلانیت صورت گیرد.

پایگاه خبری نامه‌نیوز نیز در گزارشی تفصیلی اعلام کرد که رادیکال‌ها عمداً پروژه «حاکمیت دوگانه» را دنبال می‌کنند و با ایجاد شکاف میان دولت و رهبری، سعی در ناکارآمد نشان دادن ساختار اجرایی کشور دارند؛ پروژه‌ای که به گفته این رسانه «با تدابیر رأس نظام ناکام مانده است».

وضعیت موجود، اما صدای روزنامه زاکانی را هم درآورده است. روزنامه همشهری در شماره امروز خود تندرو‌ها را «یار کمکی دشمن» خوانده و نوشته: «این روز‌ها در شرایطی که تقویت «وحدت ملی» به‌عنوان یکی از اولویت‌های اساسی کشور مطرح است، طرح برخی موضوع‌های «وحدت‌شکن» از سوی معدود چهره‌های سیاسی، واکنش‌های منفی گسترده‌ای در افکارعمومی و همچنین در میان مقام‌های ارشد کشور به‌دنبال داشته است.

جنگ تحمیلی ۱۲ روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران که اکنون به‌عنوان یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر کشور مطرح است، علاوه‌بر دستاورد‌های نظامی، با تأثیرات عمیقی بر تحولات اجتماعی- سیاسی کشور همراه بود و «همبستگی ملی» در همه ارکان کشور متبلور شد؛ رویکردی که همه دلسوزان کشور بر ضرورت استمرار آن تأکید دارند. در چنین شرایطی، اما طرح برخی موضوع‌های وحدت‌شکنانه و تفرقه‌افکن از سوی تعدادی از چهره‌ها و فعالان سیاسی از طیف‌های مختلف، زمینه‌ساز ایجاد برخی نگرانی‌ها درباره کمرنگ شدن «وحدت ملی» شکل گرفته در فضای اجتماعی- سیاسی کشور شده و دغدغه‌هایی را در افکار عمومی به‌وجود آورده است.

با توجه به چنین دغدغه‌هایی هم بود که در روز‌های اخیر مقام‌های ارشد کشور، ازجمله در قوای سه‌گانه، ضمن تأکید بر ضرورت حفظ و تعمیق وحدت و انسجام شکل‌گرفته در کشور، نسبت به برخی شائبه‌سازی‌ها و وحدت‌شکنی‌های روز‌های اخیر هشدار داده‌اند.»

توصیه و هشدار، اما بدون برخورد جدی

علاوه بر رسانه‌ها، اما برخی از مسئولان و چهره‌های سیاسی نیز نسبت به رویکرد خطرناک طیف تندرو در روز‌های اخیر، هشدار داده‌اند. مثلا محمدباقر قالیباف رئییس مجلس تاکید کرد ه که انسجام ملی مهم‌ترین دستاورد جنگ ۱۲روزه بود. محسنی‌اژه‌ای رئیسه قوه قضاییه نیز گفته که هر رفتار تفرقه‌افکن، آگاهانه یا ناآگاهانه، در خدمت جبهه صهیونیسم است.

نکته قابل‌توجه، اما این است که برخورد با تندروها، هنوز در سطح توصیه و هشدار باقی مانده و هیچ نشانه‌ای از برخورد سیاسی یا قضایی با چهره‌های خاطی به چشم نمی‌خورد، مگر در موارد خاص مثل پرونده عضو شورای شهر رشت که پس از واکنش افکار عمومی مجبور به عقب نشینی شد.

صداوسیما؛ زمین بازی تندروها؟

دیگر نکته قابل توجه، اما بازی صداوسیما در زمین تندرو‌ها است. با توجه به رویکرد این رسانه در روز‌های اخیر شاهد افزایش انتقادات نسبت به آن هستیم. مثلا همین حضور مکرر مجواد لاریجانی و تهدید‌هایی که علیه ترامپ و اروپا و … دیگران مطرح می‌کند با موجی از واکنش‌ها و انتقادات همراه شده است. مواضع و اظهارات برخی از مجریان و کارشناسان در این رسانه نیز چندان با موضع رسمی کشور و دولت همخوانی ندارد و حکم کوبیدن بر طبل جنگ را دارد.

با توجه به همین رویکرد است که مرتضی مبلغ، فعال سیاسی به انتقاد از این رسانه پرداخته و گفته: «صداوسیما باید رسانه ملی باشد، نه رسانه یک جناح». محسن غرویان، فعال سیاسی و مذهبی نیز تأکید کرده که «میدان رسانه‌ای کشور باید متوازن باشد، نه در اختیار طیف خاص».

آیا مهار تندرو‌ها ممکن است؟

تحلیل شرایط نشان می‌دهد که گرچه بخش‌هایی از حاکمیت و اصولگرایان میانه‌رو نسبت به خطر تندرو‌ها آگاه شده‌اند، اما ابزار‌های برخوردی و مهار واقعی هنوز فعال نشده‌اند.

در سطح گفتمانی شاهد تلاش‌هایی برای تبیین ضرورت وحدت و تقبیح رفتار افراطیون هستیم. در سطح اجرایی و قضایی، اما خبری نیست و برخورد با تریبون‌داران و رادیکال‌های صاحب نفوذ نمی‌شود.

در سطح رسانه‌ای نیز اگرچه برخی رسانه‌های اصولگرا در مقام هشدار برآمده و رویکرد میانه در پیش گرفته‌اند، اما صداوسیما و برخی رسانه‌های رسمی همچنان در زمین جریان‌های تندرو بازی می‌کنند.

در این شرایط که تجربه جنگ ۱۲روزه نشان داد، وحدت ملی ممکن و ثمربخش است. باید دانست که تداوم آن انسجام نیاز دارد که حاکمیت نه‌فقط در شعار، بلکه در عمل با رادیکال‌ها برخورد کند. تا زمانی که تندرو‌ها از تریبون‌ها و مناصب برخوردارند، خطر شلیک به انسجام ملی باقی خواهد ماند. به نظر می‌رسد که اگر مهار درون‌زا و بازسازی اعتماد اجتماعی در دستور کار قرار نگیرد، شاهد مسیر تفرقه با هزینه‌هایی فزاینده خواهیم بود.